آیین زرتشت رسوم و جشنهای گوناگونی بوده است؛ ایرانیان قدیم رسم داشتند روزی که موافق با ماه است را جشن بگیرند. به عبارتی اینگونه جشنها به عنوان جشنهای ماهیانه ایران باستان به حساب میآمدند. میتوان گفت «در ایران باستان، تمام روزهای سال دارای نام ویژهای بودند.» یکی از این روزها نهمین روز از نهمین ماه سال است.
جشن آذرگان در نهم آذر یا همان آذر روز از آذر ماه برگزار میشود. در تقویم زرتشتی جشن آذرگان نهم آذر ماه است، اما تقویم شمسی سومین روز از ماه آذر به جشن آذرگان اختصاص داده شده است.
آذر به معنای آتش است، از همین رو جشن آذرگان یا آذر جشن به جشن آتش اشاره دارد. آتش در آیین زرتشت دارای ارزش و اعتبار بالایی است. ایرانیان باستان آتش را پدیدهای ایزدی میدانستند و اهمیت زیادی به آن میدادند. آنها اعتقاد داشتند قوای بدن انسان از غذایی که به وسیلهی آتش پخته میشود تامین میشود. سرما و یخبندانهای شدید توانایی این را دارند که انسان را از بین ببرند، اما آتش به ادامهی حیات انسان کمک میکند. آتش به سیاهی شب روشنایی میبخشد و علاوه بر آن این آتش است که سبب ایجاد نیروی بخار میشود و اگر آتشی نبود که بتوان نیروی بخار تولید کرد هیچ پیشرفتی عاید انسان نمیشد.
زرتشتیان بر این باور بودند که آذرگان، فرزند اهورا مزدا است. آنها در روز جشن آذرگان، مقابل آتش به ستایش مشغول میشدند. مهمترین رسمی که زرتشتیان در این روز از سال داشتند، افروختن آتش بود. آنها اطراف آتش به پایکوبی میپرداختند و این پایکوبی را بندگی در مقابل ایزد قلمداد میکردند.
پیروان آیین زرتشت در نهم آذر ماه با شیرینیها و خوراکیهای متنوع از یکدیگر پذیرایی میکردند. ایرانیان زرتشتی مشورت کردن در این روز را خوش یمن میدانستند. مردم ایران باستان بسیاری از تصمیمات مهم زندگیشان را به این روز موکول میکردند.
آداب و رسوم زرتشتیان در آذرگان
چند روز مانده به جشن آذرگان، زرتشتیان مشغول تمیز کردن خانههای خود میشوند. زنان و مردان در این روز لباسهای نو و تمیز بپوشند. آنها عقیده دارند بهتر است در این روز لباسهایی با رنگ سفید به تن کنند و خود را بیارایند. زنان از دیرباز صورت خود را آرایش کرده و مردان نیز به آذین بندی آتشکدهها مشغول میشوند. در دوران باستان زمانی که مراسم به پایان میرسید خانوادهها به منظور متبرک ساختن خانهشان، مشعلی از آتش برافروخته در آتشکده را با خود به خانههایشان میبردند. آنها تا پایان زمستان و رهایی از سرما مراقب بودند مشعل خاموش نشود؛ چرا که خاموش شدن شعله در طول زمستان را بد یُمن میدانستند.
شهرهایی که جشن آذرگان در آنجا برگزار میشود
امروزه جشن آذرگان در ایران به صورت محدود برگزار میشود، اما باز هم شهرهایی هستند که بعنوان محل زندگی اقلیتهای زرتشتی شناخته شدهاند. این جشن معمولا در شهرهایی که دارای آتشکده هستند برگزار میشود. اگر قصد شرکت در جشن آذرگان را دارید، میتوانید به شهرهای یزد، کرمان، اصفهان، تهران و نیاسر سفر کنید و در آتشکدههای این شهرها، در کنار هموطنان زرتشتی در برگزاری جشن آذرگان مشارکت کنید.
الهه خانزاده